W skamieniałym kawałku starożytnej kupy gadów naukowcy znaleźli prawie kompletne okazy nowego gatunku chrząszczy. Nowe odkrycie sugeruje, że kopalne łajno może zawierać więcej szczegółów na temat przeszłego życia, niż wcześniej sądzono.
Takie starożytne odchody „w dużej mierze przeoczono”, zauważa Martin Qvarnström. „Ale często zawierają bardzo dobrze zachowane skamieliny” – dodaje. „Są jak ukryte skrzynie ze skarbami”. Qvarnström jest biologiem ewolucyjnym i autorem badania. Pracuje na Uniwersytecie w Uppsali w Szwecji.
Kawałki skamieniałego łajna znane są jako koprolit. Mogą ujawnić wgląd w to, co jadły wymarłe stworzenia. To jest coś, czego nie potrafi większość skamieniałych części ciała. Na przykład koprolity posłużyły do wykazania, że niektóre dinozaury roślinożerne żywiły się również skorupiakami.
Odchody, zwłaszcza drapieżników, mogą łatwo formować się w koprolity. Odchody często zawierają surowce i bakterie potrzebne do skamieniałości, mówi Karen Chin. Jest paleontologiem, który nie był zaangażowany w badanie. Pracuje na University of Colorado Boulder. Testy laboratoryjne wykazały, że zakopane szczątki zwierząt mogą skamieniać w ciągu zaledwie kilku tygodni. Robienie tego tak szybko uratowałoby delikatne struktury w łajnie, które z czasem zostanie zakopane. „Gdybyś nie uzyskał szybkiej mineralizacji, kał zostałby spłaszczony” – mówi. W rzeczywistości zauważa: „Większość koprolitów jest trójwymiarowa”.
Pod względem właściwości konserwujących koprolity mogą być przyćmione przez bursztyn. Bursztyn to półprzezroczysta żywica drzewna. Niektóre z najlepiej zachowanych trójwymiarowych skamieniałości owadów znaleziono w bursztynie. Ale żywica stała się powszechna dopiero około 150 milionów do 130 milionów lat temu. Dlatego rzadko można znaleźć starsze owady zachowane w bursztynie.
Qvarnström i jego koledzy chcieli się dowiedzieć, czy znacznie starsza, skamieniała kupa może dorównać jakością okazom bursztynu. Aby zajrzeć do wnętrza koprolitu z Polski, naukowcy wykorzystali synchrotron. Uwalnia silne promienie rentgenowskie. Łajno, które oglądali, prawdopodobnie pochodziło od wymarłego krewnego dinozaura. Nazywany Silesaurus opolensis, żył od 237 do 227 mln lat temu. Tak było w okresie triasu.
Skanowanie rentgenowskie ujawniło prawie całe skamieliny chrząszczy. Dorównywały jakością podobnym okazom w bursztynie. Skan ujawnił również fragmenty tego samego rodzaju chrząszcza. Skamieniałym egzoszkieletom całych chrząszczy brakuje stawów potrzebnych do ich pełnej klasyfikacji. Więc naukowcy poskładali inne fragmenty fragmentów chrząszcza. Teraz mogli zrekonstruować te cechy. W ten sposób zespół zidentyfikował owady jako nową rodzinę i gatunek. Nazwali chrząszcza Triamyxa coprolithica. Ta nazwa gatunkowa odzwierciedla tutaj źródło chrząszczy: koprolity.
Qvarnström ma nadzieję, że więcej badaczy zacznie dostrzegać, jak użyteczne mogą być kopalne odchody. „Ten przodek dinozaura wykonywał dla nas trochę prac terenowych” – mówi. „Inaczej nie bylibyśmy w stanie znaleźć tych owadów”.
