Podobnie jak inne małpy człekokształtne, bonobo budują wysokie gniazda z gałęzi drzew i listowia, w których mogą spać. Liczbę tych gniazd można wykorzystać do oszacowania liczby bonobo — o ile naukowcy mają dobre pojęcie o tym, jak długo gniazdo trzyma się, zanim zostanie zniszczone przez środowisko, co jest znane jako czas rozpadu gniazda.
Nowe dane dotyczące opadów deszczu i gniazd bonobo pokazują, że gniazda utrzymują się dłużej w lasach Konga, średnio od około 87 dni w latach 2003–2007 do około 107 dni w latach 2016–2018, głównie w wyniku zmniejszających się opadów. Ten wzrost czasu rozpadu gniazd może dramatycznie wypaczać liczebność populacji zagrożonych małp człekokształtnych i zagrażać wysiłkom ochronnym, donoszą naukowcy.
„Wyobraź sobie, że idziesz do tego lasu… liczysz gniazda, ale każde gniazdo ma żywotność dłuższą niż 15 lat temu, co oznacza, że myślisz, że jest więcej bonobo niż w rzeczywistości”, mówi Barbara Fruth, ekolog behawioralny w Instytucie Zachowania Zwierząt im. Maxa Plancka w Konstancji w Niemczech.
Nizinne lasy tropikalne, na południe od rzeki Kongo w Afryce, to jedyne miejsce na świecie, gdzie bonobo (Pan paniscus) nadal żyją na wolności . Szacunki sugerują, że jest tam co najmniej od 15 000 do 20 000 bonobo. Ale może być nawet 50 000 osobników. „Obszar potencjalnej dystrybucji jest dość duży, ale przeprowadzono bardzo niewiele badań” – mówi Fruth.
W latach 2003-2007, a następnie ponownie od 2016 do 2018 roku Fruth i współpracownicy śledzili dzikie bonobo w kongijskim lesie deszczowym LuiKotale, monitorując 1511 gniazd. „Chodzi o to, by zawsze podążać za bonobo” — mówi Mattia Bessone, badacz przyrody z Liverpool John Moores University w Anglii. „Musisz wstać wcześnie rano, aby znaleźć się w miejscu gniazdowania bonobo, na czas, aby się obudziły, a następnie podążać za nimi, aż ponownie zagnieżdżą się”.
Robiąc to dzień po dniu, Fruth, Bessone i współpracownicy byli najpierw w stanie zrozumieć, ile gniazd buduje bonobo w ciągu dnia, co jest znane jako tempo budowy gniazd. „Niekoniecznie jest to jeden, ponieważ czasami bonobo budują gniazda dzienne” – mówi Bessone. Zespół odkrył, że każdy bonobo buduje średnio 1,3 gniazda dziennie.
Śledzenie, jak długo te gniazda utknęły w pobliżu, ujawniło, że struktury przetrwały średnio o 19 dni dłużej w latach 2016–2018 niż w latach 2003–2007. Naukowcy zebrali również dane klimatyczne z piętnastu lat dla LuiKotale, które wykazały spadek średnich opadów w latach 2003-2018. Ta zmiana deszczu jest powiązana ze zmianą klimatu, twierdzą naukowcy i pomaga wyjaśnić, dlaczego gniazda stały się bardziej odporne.
Licząc liczbę gniazd, a następnie dzieląc tę liczbę przez iloczyn średniego czasu rozpadu gniazda i tempa budowy gniazd, naukowcy mogą oszacować liczbę bonobo w regionie. Ale jeśli naukowcy stosują przestarzałe, krótsze czasy rozpadu gniazd, te szacunki mogą być poważnie błędne, zawyżając liczbę bonobo nawet o 50 procent, mówi Bessone.
„Wyniki nie są zaskakujące, ale również podkreślają, jak pośrednie (a zatem podatne na błędy) są nasze metody szacowania gęstości wielu gatunków” – napisał Martin Surbeck, ekolog behawioralny z Uniwersytetu Harvarda.
Naukowcy twierdzą, że technologie takie jak fotopułapki mogą być wykorzystywane do bezpośredniego liczenia zwierząt, zamiast korzystać z pośredników, takich jak gniazda, i są krokiem naprzód w badaniach nad populacją zwierząt. Ale dopóki te metody nie staną się bardziej powszechne, liczenie gniazd pozostaje kluczowe dla zrozumienia przez naukowców liczby bonobo.
Zjawisko to prawdopodobnie nie ogranicza się do bonobo. Wszystkie małpy człekokształtne budują gniazda, a liczebność gniazd jest również wykorzystywana do szacowania liczby tych zwierząt. Naukowcy twierdzą, że nowe wyniki mogą mieć znaczenie dla ochrony naczelnych daleko poza bonobo.
