Jakie informacje są zachowywane w pamięci w miarę upływu czasu, a które zostają utracone? Te pytania przez lata prowadziły do wielu teorii naukowych, a teraz zespół naukowców z Uniwersytetów w Glasgow i Birmingham jest w stanie udzielić na nie odpowiedzi.
Ich nowe badania, dowodzą, że nasze wspomnienia z czasem stają się mniej żywe i szczegółowe, a ostatecznie zachowane zostaje tylko ich centralne sedno. Co więcej jest to wzmocnione, gdy często przypominamy sobie nasze ostatnie doświadczenia.
Praca ta może mieć wpływ na wiele dziedzin, w tym na naturę wspomnień w zespole stresu pourazowego, wielokrotne kwestionowanie zeznań świadków, a nawet na najlepsze praktyki podczas nauki do egzaminów.
Chociaż wspomnienia nie są dokładnymi kopiami przeszłości – pamiętanie jest rozumiane jako wysoce rekonstrukcyjny proces – eksperci sugerują, że zawartość pamięci może się zmieniać za każdym razem, gdy przywołujemy ją z powrotem do głowy.
Jednak to, w jaki sposób nasze wspomnienia różnią się od pierwotnych doświadczeń i jak są one przekształcane w czasie, do tej pory okazało się trudne do zmierzenia w warunkach laboratoryjnych.
Na potrzeby tego badania naukowcy opracowali proste skomputeryzowane zadanie, które mierzy, jak szybko ludzie mogą odzyskać określone cechy wspomnień wzrokowych, gdy zostaną o to poproszeni. Uczestnicy nauczyli się par słowo-obraz, a później musieli przypomnieć sobie różne elementy obrazu, gdy zasugerowano je słowem. Na przykład, uczestników poproszono o jak najszybsze wskazanie, czy obraz był kolorowy, czy w skali szarości (dostrzegalny szczegół), czy też przedstawiał obiekt ożywiony czy nieożywiony (element semantyczny).
Testy te, sondujące jakość wspomnień wzrokowych, miały miejsce natychmiast po nauce, a także z dwudniowym opóźnieniem. Wzorce czasu reakcji pokazały, że uczestnicy szybciej przypominali sobie znaczące, semantyczne elementy niż powierzchowne, percepcyjne.
Julia Lifanov, główna autorka badania z University of Birmingham, powiedziała: „Wiele teorii pamięci zakłada, że z biegiem czasu, gdy ludzie ponownie opowiadają swoje historie, mają tendencję do zapominania o powierzchownych szczegółach, ale zachowują znaczącą, semantyczną treść zdarzenie.
„Wyobraź sobie, jak wspominasz kolację z przyjacielem przed COVIDem – zdajesz sobie sprawę, że nie pamiętasz wystroju stołu, ale wiesz dokładnie, co zamówiłeś; albo pamiętasz rozmowę z barmanem, ale nie pamiętasz koloru jego koszuli. Specjaliści od pamięci dzwonią to zjawisko „semantyki”.
Prof. Maria Wimber, naczelna autorka badania z University of Glasgow, powiedziała: „Wzorzec w kierunku przypominania sobie znaczących elementów semantycznych, które demonstrujemy w tym badaniu, wskazuje, że wspomnienia są nastawione przede wszystkim na treści znaczące – i pokazaliśmy w wcześniejsze badania, że to nastawienie jest wyraźnie odzwierciedlone również w sygnałach mózgowych.
Nasze wspomnienia zmieniają się wraz z upływem czasu i wykorzystaniem, co jest dobrą i adaptacyjną rzeczą. Chcemy, aby nasze wspomnienia zachowały informacje, które najprawdopodobniej będą przydatne w przyszłości, gdy napotkamy podobne sytuacje.
Naukowcy odkryli, że skłonność do zawartości pamięci semantycznej staje się znacznie silniejsza wraz z upływem czasu i wielokrotnym pamiętaniem. Kiedy uczestnicy wrócili do laboratorium dwa dni później, znacznie wolniej odpowiadali na szczegółowe pytania dotyczące percepcji, ale wykazują stosunkowo zachowaną pamięć dla semantycznej treści obrazów. Jednak przejście od wspomnień bogatych w szczegóły do wspomnień bardziej opartych na koncepcjach było znacznie mniej wyraźne w grupie osób, które wielokrotnie oglądały obrazy, a nie proszono ich o aktywne przywoływanie ich do głowy.
Badanie ma znaczenie dla badania natury wspomnień w zdrowiu i chorobie. Stanowi narzędzie do badania zmian nieprzystosowawczych, na przykład w zespole stresu pourazowego, w którym pacjenci często cierpią z powodu natrętnych, traumatycznych wspomnień i mają tendencję do nadmiernego uogólniania tych doświadczeń na nowe sytuacje. Odkrycia są również bardzo istotne dla zrozumienia, w jaki sposób wspomnienia naocznych świadków mogą być zniekształcone przez częste wywiady i wielokrotne przywoływanie tego samego zdarzenia.
Odkrycia pokazują również, że testowanie siebie przed egzaminem (na przykład za pomocą fiszek) sprawi, że istotne informacje pozostaną na dłużej, zwłaszcza gdy nastąpią po nich okresy odpoczynku i snu.
